Burun boşluğunu sağ ve sol olmak üzere iki pasaja ayıran burnun ortasındaki ince bölmeye nazal septum denir. Kıkırdak ve ince bir kemik yapıdan oluşan nazal septum genellikle tam ortada değildir. Nazal pasajlardan bir tanesi diğerine göre bir miktar geniş olabilir. Septum deviasyonunun insanlardaki sıklığı %80 civarındadır. Ancak hafif miktarda olan bu orta hattan sapmalar herhangi bir şikayet oluşturmaz ve ciddi bir sağlık problemine sebep olmaz. Eğer nazal septumdaki eğrilik ciddi boyutta ise nazal pasajı kapatarak hava akımını engeller ve burundan nefes almayı zorlaştırır.
Nazal septum deviasyonu nedenleri
Nazal septum deviasyonu doğumda mevcut olabilir (bebekler anne karnındaki fetal gelişim sırasında septumun eğri gelişmesine bağlı olarak nazal septum deviasyonu ile doğabilir) ya da doğumdan sonraki çocukluk veya erişkinlik dönemlerindeki travmalar (doğum sırasında, düşmeler, çarpışmalar, spor yaralanmaları, trafik kazaları) sonucunda oluşabilir ya da normal yaşlanma sürecinde hafif olan bir deviasyonun zamanla kötüleşmesi ile olabilir.
Nazal septum deviasyonu ne gibi şikayetlere neden olur?
Septum deviasyonlarının bir kısmı (ciddi eğrilik olmayan ,burun hava pasajını kapatmayan) şikayete neden olmaz, hatta kişi septum deviasyonu olduğunun farkında bile değildir. Ancak ciddi miktarda eğriliği yani septum deviasyonu olan hastaların en sık şikayeti burundan nefes alma güçlüğüdür. Bu tek taraflı olabildiği gibi çift taraflı yada bazen sağ bazen sol tarafta değişen şeklide tıkanıklık da olabilir. Hafif devasyonu olanlar üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdiğinde (ÜSYE) şikayetleri şiddetlenir ve deviasyonu olmayan kişilere göre daha fazla burun tıkanıklığı hissederler. Ayrıca burunda alerjisi ve alerjiye bağlı burun tıkanıklığı olanlar kişilerde ÜSYE burun tıkınıklığını daha da artırır. Septum deviasyonu burun tıkanıklığına ek olarak ağzı açık uyuma, boğaz kuruluğu, tekrarlayan faranjit ve sinüzitler, enfeksiyonun daha şiddetli ve uzun sürede geçmesi, bazen yüz bölgesinde ağrı, baş ağrısı, geniz akıntısı, horlama, kalitesiz uyku (yorgun uyanma), uykuda sesli nefes alma, ağız kokusu gibi problemlere neden olur. Özetle tedavi gerektirecek düzeyde olan nazal septum deviasyonu insanlarda yaşam kalitesinde ve iş performansında düşüklük ve sağlık sorunlarına yol açar.
Teşhis
Kulak burun boğaz ve baş boyun cerrahisi uzmanı bir hekim şikayetlerinizi dinleyip sizden gerekli bilgileri aldıktan sonra burun içinin rahat görülmesini sağlayan alet ve ışık yardımı ile burnunuzu muayene eder. Bu muayenede nazal septumun yapısı, eğrilik derecesi ve burun etleriniz ve burun mukozanızın durumu hakkında bilgi sahibi olunur. Endoskop denilen aletler ve kamera sistemi ile ilave muayene yapılarak burun tüneli ve yan duvardaki yapılar, konkalar daha detaylı incelenir. Bu işlemler rutin burun muayenesinin bir parçası olup kısa süreli, konforlu ve ağrısızdır. Muayene ederken akılda tutulması gereken diğer önemli bir konu da nazal valv sorunlarıdır. Nazal valv sorunları burundan nefes almada sorun yaşayan hastaların yaklaşık %15-20’sinde vardır ve genellikle muayenede dikkatlerden kaçar. Hatta septoplasti ameliyatına rağmen hala sorunları devam eden hastalar incelendiğinde çoğunlukla deviasyona ek olarak nazal valv sorunları da vardır. Burun çatısı ve yan duvarın anatomik yapısı burun tünelini daraltacak şekilde gelişmişse, solunumda burun kanatları çöküyorsa nazal valv darlığı var demektir. Burun kanadı dışarı doğru çekilerek gerginleştirildiğinde veya burun ucunu destekleyen manevralar yapıldığında (burun yan duvarı septumdan uzaklaştırıldığında) hasta rahat nefes aldığını ifade eder.
Tedavi
Muayeneden sonra burun tıkanıklığınızın hafif derecede bir deviasyona ilaveten alerji , burun eti büyümeleri (konka hipertrofisi) ya da polip gibi hastalıklar ile birlikteyse öncelikle dekonjestan, nazal steroidli spreyler ve antihistaminikler ile medikal tedavi önerilir. Cerrahi müdahale her zaman son seçenek olmalıdır. Tedaviden yanıt alınamamışsa ya da ilk muayene sonucunda şikayetlerinizin septum deviasyonuna bağlı olduğu sonucuna varılırsa cerrahi önerilir. Septum deviasyonunun tedavisi cerrahidir, ilaç ile tedavisi yoktur. Cerrahi işlem olarak septoplasti ameliyatı uygulanır.
Septoplasti, genel anestezi altında burun içinden (kapalı) olarak yapılan ,yaklaşık 30-40 dakika kadar süren, burun içindeki eğri olan kıkırdak ve kemiklerin kalıcı olarak düzeltildiği bir ameliyattır. Septum deviasyonuna ilave olarak burun yan duvarında adına konka denen burun etlerinde de genellikle büyüme (alt konka hipertrofisi) vardır ve aynı ameliyatta bunlara da müdahale edilir. Nazal valv darlığı (burun çatısı darlığı, burun kanatlarında çökme) varsa burun yan duvar desteği için gerekli cerrahi işlemler de aynı anda yapılır. Kronik sinüzit, nazal polip gibi hastalıklar varsa yine aynı ameliyat sırasında endoskopik sinüs cerrahisi yapılarak burun sağlığı için gerekli tüm müdahaleler aynı seansta yapılmış olur.
Septoplasti ameliyatında yapılan işlem basit ise tampon kullanılmaz, daha karmaşık işlemler yapıldıysa birkaç gün süreyle orta bölmeyi destekleyen ve nefes almanızı sağlayan silikon tüpler kullanılır. Ameliyat sonrası tampon görevi gören bu silikonlar hasta açısından konforludur ve alınırken ağrı olmaz. Ameliyat sonrasında ağrı, şişli, göz altlarında morarma gibi şikayetler olmaz, hastalar isterlerse o gün evlerine gönderilirler.
Hastalar genellikle 2-3. günde kontrole çağrılarak burun içi pansumanı yapılır, tampon varsa çıkarılır ve yaklaşık 5 gün içinde normal hayatlarına dönebilir, yaklaşık 2 hafta sonra da spor yapabilirler.